वटसावित्री पौर्णिमेला (Vat Purnima 2022) आपल्याकडे विवाहित महिला वडाची पूजा करताना पाहायला मिळतात. मात्र, त्यापलीकडे अनेकांना वडाच्या झाडाविषयी जास्त काही माहिती नाही.
त्याचे वैज्ञानिक नाव फायकस बेंघलेन्सिस (Ficus Benghalensis) आहे. हिंदू धर्मात हे झाड नेहमीच पूजनीय आहे. तर दुसरीकडे हे झाड राष्ट्रीय वृक्ष म्हणूनही ओळखले जाते (It also idented as national tree). यासोबतच हा भारताच्या इतिहासाचा आणि लोककथांचाही एक भाग आहे. पण त्याची खास गोष्ट म्हणजे हे झाड अनेक औषधी गुणधर्मांनी परिपूर्ण (Full of medicinal properties) आहे.
त्यात असलेल्या घटकांबद्दल सांगायचे तर, त्यात अँथोसायनिडिन, केटोन्स, फिनॉल, टॅनिन, सॅपोनिन्स, स्टेरॉल आणि फ्लेव्होनॉइड्स सारखे घटक आढळतात. विशेषत: वडाच्या पानांमध्ये असलेल्या पोषक तत्वांमध्ये प्रथिने, फायबर, कॅल्शियम आणि फॉस्फरस सारख्या घटकांचा समावेश होतो. या झाडाचा आरोग्याला कसा फायदा होतो ते जाणून घेऊया. दात आणि हिरड्या निरोगी ठेवण्यासाठी उपयुक्त वडाचे झाड दात किडणे आणि हिरड्यांमधील जळजळ कमी करण्यास मदत करते.
झाडाची मुळं चघळल्यानंतर आणि मऊ केल्यानंतर, त्याचा वापर मंजन म्हणून केला जाऊ शकतो. झाडामध्ये अँटिऑक्सिडेंट आणि अँटी-मायक्रोबियल गुणधर्म आहेत. जे दात आणि हिरड्यांची समस्या कमी करण्यास मदत करतात.
फोड आणि पिंपल्सची समस्या दूर करते कधीकधी त्वचेवर फोड आणि मुरुम येऊ लागतात.
ते काढण्यासाठी वडाच्या मुळाचा वापर केला जाऊ शकतो. यासाठी तुम्ही त्याची मुळे बारीक करून पेस्ट बनवून त्वचेवर लावू शकता. झाडामध्ये असलेले अँटी-मायक्रोबियल घटक बॅक्टेरिया नष्ट करण्यास मदत करतात आणि दाहक-विरोधी गुणधर्म जळजळ रोखण्यास मदत करतात. सांधेदुखीपासून आराम मिळण्यास उपयुक्त वडाचे झाड सांधेदुखीची समस्या दूर करण्यासही मदत करते.
या समस्येपासून आराम मिळवण्यासाठी वटवृक्षाच्या पानांचा अर्क वापरता येतो. हा अर्क दुखणाऱ्या भागावर लावून हलक्या हातांनी काही वेळ मालिश केल्याने आराम मिळतो. यामध्ये असलेले दाहक-विरोधी गुणधर्म जळजळ कमी करण्यास आणि वेदना कमी करण्यास मदत करतात. खाज येण्याची समस्या दूर करण्यासाठी उपयुक्त अनेक वेळा त्वचेवर बॅक्टेरियाच्या संसर्गामुळे खाज येण्यासारख्या समस्या उद्भवतात.
ते काढण्यासाठी वडाची पाने किंवा त्याची साल वापरता येते. यासाठी तुम्ही वडाच्या पानांची किंवा त्याची साल यांची पेस्ट बनवून प्रभावित भागावर लावू शकता. वडामध्ये असलेले अँटी-मायक्रोबियल गुणधर्म खाज येण्याची समस्या दूर करण्यासाठी उपयुक्त ठरतात.
हृदयासाठी फायदेशीर वटवृक्षाच्या फळांमध्ये पोटॅशियम, मॅग्नेशियम, फॉस्फरस, ओमेगा 3 आणि 6 भरपूर प्रमाणात असतात जे निरोगी हृदयासाठी खूप महत्वाचे आहेत. सामान्यतः हृदयविकाराचा झटका येतो जेव्हा रक्तवाहिन्या काम करणे थांबवतात, कारण मानवी शरीरात सोडियमची पातळी अनेक वेळा जास्त असते.
उच्च सोडियम पातळी धमन्या संकुचित करते आणि संपूर्ण शरीरात रक्त वितरण मंदावते. तर वडाच्या फळामध्ये असलेले पोटॅशियम सोडियमची पातळी कमी करण्यात प्रभावी आहे. यात अनेक घटक असतात जे रक्तदाब कमी करतात आणि कोरोनरी हृदयरोग रोखण्यासाठी उपयुक्त आहेत. अशा स्थितीत वटवृक्षाची फळे दिवसातून एकदाही खाल्ल्यास अचानक हृदयविकाराचा झटका येण्याचा धोका कमी होतो.
मधुमेहामध्ये फायदेशीर वडाच्या फळाचे चूर्ण घ्या. पावडरचे प्रमाण 10-20 ग्रॅम असावे. समप्रमाणात साखर मिसळून सकाळ संध्याकाळ दुधासोबत सेवन करा. हे मधुमेहामध्ये फायदेशीर आहे.
वारंवार लघवीचा उपचार वडाच्या फळांच्या बिया बारीक वाटून घ्या. सकाळी 1 किंवा 2 ग्रॅम गाईच्या दुधासोबत सेवन करा. यामुळे वारंवार लघवी येण्याची समस्या दूर होते. प्रतिकारशक्ती वाढवते आजकाल प्रत्येकाला रोग प्रतिकारशक्ती बद्दल माहिती आहे आणि ती वाढवण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न केले जात आहेत.
अशा परिस्थितीत रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी वडाचे फळ खूप फायदेशीर आहे. हे तुम्हाला अनेक आजारांपासून वाचवते आणि तुम्हाला खोकला, सर्दी, फ्लू इत्यादीपासून दूर ठेवते. पोटाचे आजार दूर करतात जर तुम्हाला जुलाब आणि आमांशाचा त्रास होत असेल तर वडाच्या पानांच्या कळ्या खूप फायदेशीर आहेत. हे आयुर्वेदामध्ये जुनाट अतिसार आणि आमांशावर उपचार करण्यासाठी वापरले जाते.